Odkrywaj Grecję — zamek Neokastro

Peloponez dosłownie oddycha historią, tak wiele jest tu ważnych, starych i wyjątkowych miejsc. W okolicach Messini ziemia mieni się złotem oliwnych gajów, a wiatr niesie ze sobą słony zapach morza. Tu każdy krok brzmi jak echo dawno minionych epok, a powietrze drży od wspomnień o imperiach, które rodziły się i upadały, pozostawiając po sobie dziś już ciche, lecz nadal potężne ślady.

Te okolice pachną oleandrami i sokiem świeżo zerwanych fig. Dni są tu spokojne, pełne słońca, a wieczory przynoszą ciepło, które otula, jak miękka, grecka chusta. Wioski migoczą światłami niczym gwiazdy rozsypane na zboczach gór, a ludzie witają przybyszy uśmiechem, który sprawia, że zapominasz o smutkach.

Ta część Peloponezu jest jak obietnica — że wciąż istnieją miejsca, w których natura i historia łączą się w harmonii, a człowiek może odnaleźć własne, ciche piękno.

Nad brzegiem spokojnej, błękitnej zatoki wznosi się Neokastro — zamek, który wygląda, jakby wyrósł z samego kamienia Peloponezu, prosto z jego trzewi. Jego mury, raz potężne, raz delikatne w świetle zachodzącego słońca, skrywają opowieści o żeglarzach, wojownikach i zwykłych ludziach, którzy szukali tu schronienia. Kiedy tu stoisz, patrząc na morze, masz wrażenie, że czas zwalnia, a serce bije w rytmie fal uderzających o brzeg.

Zamek Neokastro (greck. Νιόκαστρο), wznoszący się dumnie nad Zatoką Navarino w pobliżu miasteczka Pylos na Peloponezie, to nie tylko świadectwo militarnych ambicji dawnych mocarstw, lecz także malowniczy pomnik historii, który urzeka swoją surową potęgą i jednocześnie melancholijną urodą.

Neokastro usytuowany jest na południowym krańcu Zatoki Navarino, na wzgórzu góry Agios Nikolaos, skąd roztacza się panoramiczny widok na wodę oraz pobliskie wyspy, w tym Sfakterię. To kluczowa lokalizacja: forteca strzegła południowego wejścia do zatoki, podczas gdy na północy stał stary zamek Navarino — tzw. Paleokastro, wzniesiony jeszcze w średniowieczu. 

Dzięki temu Neokastro kontrolowało ważny morski szlak handlowy ze Wschodu na Zachód, zapewniając dominację nad zatoką oraz nad portem Pylos, który miał strategiczne znaczenie zarówno dla obrony, jak i dla handlu.

Zamek Neokastro wzniesiono w 1572–1573 roku z rozkazu osmańskiego admirała Uluç Ali Reisa, niedługo po bitwie pod Lepanto. Jego konstrukcja była odpowiedzią na militarną potrzebę umocnienia pozycji Turcji w rejonie Peloponezu: mury miały bronić przed atakami morskimi i strzec wejścia do zatoki, stanowiąc bastion potęgi osmańskiej.

W XVII wieku, w czasie wojny z Republiką Wenecką (tzw. Wojna Morejska) Neokastro zdobyli Wenecjalnie pod wodzą Francesco Morosiniego. Później, w XVIII wieku, twierdza trafiła pod władzę innych sił, m.in. w roku 1770 została opanowana przez braci Orłowów.

Najważniejszym momentem w dziejach Neokastro było zapewne zaangażowanie w wojnę o niepodległość Grecji oraz znana Bitwa pod Navarino w 1827 roku — flota Wielkich Mocarstw (Anglii, Francji, Rosji) stoczyła zwycięską bitwę z flotą turecko-egipską, co było przełomowe w kontekście wolności Grecji. Po odzyskaniu miasteczka Pylos w 1821 roku Grecy kontrolowali Neokastro, chociaż w 1825 roku musieli się chwilowo wycofać pod naciskiem wojsk Ibrahima Paszy.

Po roku 1830, wraz z uformowaniem nowego państwa greckiego, miasto Pylos zostało przeniesione na zewnątrz murów zamkowych, a samego zamku używano m.in. jako więzienie. W XX wieku rejon cytadeli przeszedł kolejne metamorfozy — w 1976 roku Instytut Archeologii Podwodnej rozpoczął tu prace badawcze, a w dawnych koszarach umieszczono muzeum ze zbiorami m.in. wraków statków. 

Neokastro to imponująca forteca, której mury noszą znamiona projektowania przystosowanego do ery ognia artyleryjskiego. Ściany są grube (by znieść ostrzał), niskie (by być mniej podatne na trafienie) i pochylone (by absorbować uderzenia), co świadczy o przemyślanej konstrukcji obronnej. 

Twierdza posiada potężne bastiony, które łączą cytadelę z bastionem Hebdomas, oraz inne bastiony morskie, chroniące wejście do zatoki. Sama cytadela ma kształt sześciokąta, co daje jej geometryczną harmonię i sprawia, że wygląda surowo i majestatycznie.

Z zamkowych murów roztaczają się wspaniałe widoki. Wnętrze zamku skrywa pozostałości zabudowań: ruiny domów, budynki publiczne, meczet przekształcony w kościół (to przejście od meczetu do kościoła symbolizuje zmieniające się losy tego miejsca — mapę historii, zapisaną w kamieniu) oraz sześciokątny akropol, który do XX wieku służył jako więzienie. Kompleks mieści obecnie imponujące muzeum archeologiczne Pylos (aż od ceramiki mykeńskiej) i interesujące wystawy poświęcone archeologii podwodnej.

W muzeum, wybrane współczesne eksponaty, przedstawiają interesujące znaleziska z okolic Pylos, świadczące o obecności człowieka od paleolitu do czasów rzymskich, a także o mykeńskiej przeszłości w głębi lądu i w Voidokoilii. Do najważniejszych eksponatów należą późnorzymskie brązowe rzeźby z Diaskouri przedstawiające dwóch mężczyzn, piękna ceramika i biżuteria z epoki mykeńskiej, zachwycająca szklana misa, tabliczka z pismem linearnym B oraz fragmenty malowideł ściennych.

Wystawa archeologii podwodnej rozciąga się na dwa budynki i wnęki akropolu, prezentując znaleziska z różnych wraków statków z Peloponezu, a także z zatopionych osad.

Stojąc dziś na murach Neokastro, zdecydowanie odczujesz ciężar historii. Wiatr od morza przyniesie echa dawnych bitew, rozbrzmiewających odgłosami armat i okrętów. Każdy kamień zamku wydaje się szeptać opowieści o odwadze, zdradzie, nadziei i wolności. Z jego bastionów roztacza się widok na wyspę Sfakterię.

Tutejsze drzewa — sosny, zostały posadzone w 1926 przez dzieci, uczniów pobliskich szkół. Rzucają dziś cień wzdłuż ścieżek wejściowych, oferując chwile wytchnienia i refleksji. To miejsce to nie tylko zamek-forteca: to przestrzeń pamięci, gdzie natura i historia splatają się w subtelnym dialogu.

Neokastro to strażnik Zatoki Navarino — przez wieki jego mury chroniły strategiczne wody i wpływy polityczne. Dzięki niemu osmańska potęga mogła kontrolować kluczowy szlak morski, a później, w czasach weneckich i greckiej walki o niepodległość, forteca stała się areną walk, które zmieniały bieg historii.

Sama bitwa pod Navarino w 1827 roku, rozgrywana częściowo w cieniu warowni, była jednym z przełomowych momentów w walce Greków o wolność. Neokastro był świadkiem tamtych wydarzeń. I choć cała bitwa nie toczyła się bezpośrednio wewnątrz jego murów, to bez wątpienia oddziaływał on na strategię walczących i zabezpieczał całą zatokę.

Po wojnie forteca została w części opuszczona, ale jej rola nie skończyła się: przekształcona w więzienie, a potem w placówkę muzealną, stała się mostem między przeszłością a teraźniejszością, łącząc lokalną tożsamość Pylos z szerszą historią Morza Śródziemnego.

Neokastro nie jest zimnym kamieniem — to żywa opowieść fortecy, która w słońcu Peloponezu wydaje się jednocześnie surowa i subtelna. Mur oparty na skale, bastiony wznoszące się nad morzem, zapomniane budowle wewnątrz: wszystko to tworzy atmosferę nostalgii, jakby czas zatrzymał się na chwilę, by oddychać wspomnieniami.

Wzrok spoczywa na Zatoce Navarino, gdzie woda migocze niczym lustro, odbijając mury zamku. Można niemal usłyszeć oddech historii z czasów osmańskich, weneckich, greckich. Neokastro staje się wtedy symbolem trwałości i przemijania jednocześnie: trwałości kamieni i murów, przemijania imperiów i losów ludzi, którzy stawiali tu kroki setki lat temu.

Chwila spędzona na murach Neokastro to podróż przez wieki, zanurzenie w opowieść o potędze i kruchości, o odwadze i przemijaniu. To miejsce, które, choć zbudowane z kamienia, bije sercem historii i zaprasza każdego, kto tam przybywa, by słuchać, czuć i pamiętać.