Cudne orzeźwienie — opowieść o greckich wiatrach

Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek nad… wiatrem? Niezwykle rzadko zatrzymujemy się w myślach nad sprawami, które są dla nas oczywiste, dostępne i darmowe, prawda? Każdego dnia, przez całe życie mamy powietrze, słońce, deszcz, śnieg, wiatr i księżyc i choć czasem są dla nas uciążliwe, męczą nas lub mają niszczycielską moc, trudno wyobrazić sobie, że nagle któryś z tych elementów znika na zawsze. Konsekwencje tego byłyby potworne dla człowieka i oczywiście całej planety.

Wiosną czekasz na ten cieplejszy. Latem na taki, który ochłodzi rozpalone policzki i na ten delikatny, wiejący od morza, pachnący solą i słońcem. Jesienią na taki, który „rozgoni ciemne, skłębione zasłony”, by choć na chwilę ujrzeć słoneczne promienie w czasie mrocznych, listopadowych dni. Zimą chronisz twarz przed tym mroźnym, który wyciska łzy z oczu i odmraża uszy.

Każdy wiatr ma swoją moc i znaczenie, odświeża myśli, ochładza głowę, niesie świeże powietrze. Suszy pranie, pozwala żeglować lub unosić się na falach, ochładza ciało gdy biegniesz, sprawia, że czujesz się tak bardzo żywy, gdy stajesz na szczycie góry. Wiatr, choć ma wielką moc, jest tak oczywisty, że czasem nie zwracasz na niego uwagi. Dziś więc przyjrzymy się mu trochę bliżej.

W Grecji wieje wiele wiatrów, bo to kraina gór i mórz. Tam, gdzie są morza i góry, tam wieją wiatry wielu rodzajów i mocy. Starożytni Grecy dostrzegali tę niezwykłą siłę natury, a każdym wiatrem rządził inny bóg.

Przenieśmy się na chwilę do starożytnych mitów. Oto bogowie wiatrów greckich, wizerunki wszystkich podziwiać możemy na Wieży Wiatrów na ateńskiej agorze.

• Boreasz władał gwałtownym, mroźnym i niebezpiecznym wiatrem z północy, szczególnie nieprzyjaznym dla żeglarzy, których statki Boreasz z łatwością rozbijał o skały i klify. Zwykle przedstawiany jest w postaci skrzydlatego demona, który zamiast nóg ma węże.
• Notos z kolei rządził mocnym, południowym wiatrem, który pojawia się latem. Wilgotny i ciepły czasem przynosił deszcze lub mgły oraz ukojenie w upale. Czcili go żeglarze i rolnicy, dla których był szczególnie ważny — od niego zależały urodzajne plony lub pomyślna żegluga. Składano mu w ofierze czarne barany i koguty. Wyobrażany był często jako młody mężczyzna ze skrzydłami u ramion, niosący naczynie pełne wody.

• Euros to bóg pechowego, jak uważano, huraganowego wiatru wschodniego, niezmiennie przynosił deszcz i słotę. Jego symbolem jest wielka odwrócona waza, z której woda leje się strumieniami, a w sztuce przedstawiany jest zwykle jako starszy mężczyzna z wielkimi skrzydłami.
  
• Zefir to z kolei bóg wiatru zachodniego. Łagodnego, ciepłego i wilgotnego. Takiego, który wiosną budzi do życia przyrodę, a latem daje ukojenie w upalne dni. W sztuce przedstawiany jest zwykle jako młody, skrzydlaty mężczyzna, najczęściej nagi i z kwiatami, czasami w towarzystwie jednej z nimf.
• Eol to ojciec wszystkich czterech, opisanych powyżej braci, król wszystkich wiatrów, śmiertelnik. Zamieszkiwał wyspę Eolię wraz ze swymi synami i córkami. Pomógł Odyseuszowi w jego podróży do ojczyzny — Itaki.

Najbardziej charakterystyczny wiatr w Grecji obejmujący jej największą część. Często dość silny, suchy i ciepły. Wieje regularnie od maja do października skutecznie dając ochłodę podczas letnich, upalnych miesięcy. Przybiera na sile, gdy słońce świeci najmocniej, czyli w lipcu i sierpniu. W  jego zasięgu znajdują się archipelagi Morza Egejskiego — Cyklady, Sporady i Dodekanez, częściowo także Kreta oraz część Grecji kontynentalnej aż po tureckie wybrzeże. Jest błogosławieństwem dla turytów, przynosząc ukojenie oraz częstym utrapieniem dla żeglarzy — gdy jest zbyt silny, tworzy ogromne, niebezpieczne fale. 

Meltemi powoduje, że latem znacznie bardziej wieje na Cykladach niż na wyspach Morza Jońskiego. Wybierając się na wakacje, pamiętaj o tym.

To wiatr charakterystyczny dla północnej Grecji — na Riwierze Olimpu lub na półwyspie Chalkidiki, wieje głównie w okresie jesienno-zimowym. To zimny, północno-zachodni wiatr, niosący chłód i zapach morza w czasie mroczniejszych miesięcy roku. Starzy Grecy mówią, że gdy przychodzi Vardas przychodzi oczyszczenie. Czego? Prawdopodobnie każdemu czegoś innego, w końcu wszyscy potrzebujemy czasem oczyścić głowy.

Przedziwny, bardzo charakterystyczny wiatr, którego skrzydła obejmują właściwie całe wybrzeże Grecji, większość wysp i zatok. To wiatr silny, suchy i gorący, lecący aż znad Sahary. Łatwo go rozpoznać, bo często niesie ze sobą pustynny piasek i pył, niszcząc przejrzystość powietrza. Zdarza się od później zimy do później wiosny, szanse na niego maleją wraz z przyjściem lata.

Wyspy Morza Egejskiego mają swój meltemi, a wyspom Morza Jońskiego przytrafia się mistral. Wieje głównie latem, od czerwca do sierpnia, okresowo dość silnie, z północy lub północnego-zachodu. Tworzy gęste, białe chmury o przedziwnych, podłużnych kształtach, zbierające się nad górami. Gdy je zobaczysz na swoich wielkich, greckich wakacjach — wiedz, że mistral będzie przybierał na sile.